مقایسه آموزش به روش ترکیبی و سنتی

عصر امروز، عصر پیشرفت و تحول است. یکی از ملاک­های پیشرفت اجتماعی، پیشرفت تحصیلی در نظام­های آموزشی است. به عبارتی، یکی از بزرگ­ترین دغدغه نظام­های آموزشی، چگونگی پیشرفت تحصیلی می­باشد . علاوه بر این، از ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴلی ﺑﻪ­ﻋﻨﻮان مهم­ترین ﺷﺎﺧﺺ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻈﺎمﻫﺎی آﻣﻮزﺷﻲ پیشرو یاد می­شود که ﻫﻤﻮاره ﺑﺮای ﻣﻌﻠﻤﺎن، فراگیران، واﻟﺪﻳﻦ، ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان و ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ از اﻫﻤﻴﺖ بالایی برخوردار اﺳﺖ. از سوی دیگر، ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن، ﻳﻜﻲ از مهم­ترین ﻣﻼکﻫﺎی ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻌﻠﻤﺎن نیز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد . بر این اساس، پیشرفت تحصیلی را می­توان دانش و مهارت آموخته شده و اکتسابی فرد در قالب موضوعات آموزشگاهی در بستر فرایند یاددهی- یادگیری دانست . در این راستا، مطالعه عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی نیز مسأله­ای پیچیده است؛ چرا که پیشرفت تحصیلی عنصری چند بعدی تلقی می­شود. یکی از این عناصر، توانایی­های ذهنی و شناختی است که تا اندازه­ای با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد و تا حدودی پیشـرفت تحصـیلی را پیـش­بیـنی مـی­کند. اما امـروزه تنـها کلید پیش­بینی عـوامل موفقیت تحصیلی، توانایی­های ذهنی و شناختی نیستند، بلکه غیرشناختی نیز به اندازه عوامل شناختی در پیش­بینی پیشرفت تحصیلی موثر هستند

به دلیل افزایش متقاضیان آموزشی و افزایش هزینه­ های آموزشی؛ دیگر، آموزش سنتی نمی­تواند جوابگویی نیازهای نسل فعلی باشد. به همین دلیل، گرایش به شیوه­های نوین ازجمله آموزش الکترونیکی ضروری به نظر می­رسد. آموزش الکترونیکی اشاره به کاربرد فناوری­های جدید ازجمله اینترنت و چندرسانه در آموزش دارد که عدم محدودیت زمانی و مکانی و آموزش انفرادی و مستقل، از مهم­ترین مزایای آن محسوب می­شوند. با این حال، آموزش الکترونیکی؛ به دلیل وجود مشکلاتی چون عدم تعاملات انسانی، عاطفی و ارتباطات چهره به چهره در کلاس درس و فقدان مهارت‌های ارتباطات اجتماعی، باعث شده تا سازمان­های آموزشی به سمت طراحی محیط­های آموزش ترکیبی گرایش پیدا کنند

آموزش ترکیبی به­‌طور رسمی برای اولین بار توسط مارش در سال 2003 ارایه شد . گریسون و واگان یادگیری ترکیبی را تلفیقی از نقاط قوت دو شیوه آموزشی (سنتی و الکترونیکی) می‌دانند .گازر و کانر نیز یادگیری ترکیبی را نقشه راه و بصیرت لازم برای یاددهنده جهت فهم امکانات اساسی ترکیب یادگیری سنتی و الکترونیکی در راستای تشکیل تجارب یادگیری معنی­دار و مشارکتی یادگیرندگان می­دانند . سیلان و کسیکی نیز یادگیری ترکیبی را استراتژی آموزشی غنی و مبتنی بر دوره ای فشرده­ای می­دانند که با ترکیب محیط­های یادگیری آنلاین و آفلاین، مشارکتی و فردی، ساختار یافته و بدون ساختار و با مبانی پداگوژیکی آموزشی مبتنی بر سبک­های یادگیری درست در بهترین زمان مناسب، تضمین کننده یادگیری است. دریسکول نیز با نگاه جامع به مفهوم آموزش ترکیبی آن را شامل چهار ترکیب روش‌های تکنولوژی‌ مبتنی بر وب برای دست‌یابی به اهداف آموزشی؛ ترکیب انواع رویکردهای پداگوژیکی برای تولید بهینه برون‌دادهای یادگیری با یا بدون تکنولوژی؛ ترکیب هر شکل از تکنولوژی آموزشی با آموزش چهره به چهره و یاددهنده محور و ترکیب تکنولوژی آموزشی با وظایف شغلی واقعی برای به وجود آوردن یک تأثیر هماهنگ بین یادگیری و پیشرفت تحصیلی می­داند.

آموزش ترکیبی دربر گیرنده سه بعد پداگوژیکی (رفتارگرایی، شناخت‌گرایی، ساختار‌گرایی و ارتباط­گرایی) روش‌شناسی آموزشی (آموزش فردی و گروهی، آموزش سنتی و الکترونیکی، آموزش معلم‌محوری و یادگیرنده محتوا محور و آموزش پذیرنده و اکتشافی، آموزش تجربه محور و تکنیک محور و فناورانه (فرامتن، فراپیوند، چندرسانه­ای، پاورپوینت، سیستم مدیریت یادگیری، سیستم مدیریت محتوای یادگیری، پادکست، موک­ها است

امروزه متخصصین آموزشی از شیوه­های مختلف آموزش سنتی، الکترونیکی و ترکیب آن دو در کلاس درس بهره می­برند. آموزش حضوری، آموزش کاملاً چهره به چهره و دارای ارتباطات عاطفی بسیار بالا بین یاددهنده و یادگیرنده است. اما در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل افزایش متقاضیان آموزشی،گستردگی وسعت خاک کشورها و افزایش هزینه­های آموزشی؛ دیگر، آموزش سنتی نمی­تواند جوابگویی نیازهای نسل فعلی باشد. به همین دلیل، گرایش به شیوه­های نوین ازجمله آموزش الکترونیکی ضروری به نظر می­رسد . آموزش الکترونیکی نیز اشاره به کاربرد فناوری­های جدید ازجمله اینترنت و چندرسانه­ای­ها در آموزش دارد که عدم محدودیت زمانی و مکانی، آموزش انفرادی و مستقل، عنصر تعامل و کاهش هزینه­های آموزشی، از مهم­ترین مزایای آن محسوب می­شوند.

با این حال، آموزش الکترونیکی نیز؛ به دلیل وجود مشکلاتی چون نبود درک مناسب از فضای مجازی آموزشی، تأخیر در بازخورد آموزشی، تعویق در یادگیری غیرهمزمان و کمبود انگیزه برای خواندن محتوی الکترونیکی آنلاین و از همه مهم­تر به دلیل عدم تعاملات انسانی، عاطفی و ارتباطات چهره به چهره در کلاس درس و فقدان مهارت‌های ارتباطات اجتماعی و همچنین عدم امکان اجرای برخی فعالیت­های عملی در کلاس درس، باعث شده تا سازمان­های آموزشی به سمت طراحی محیط­های آموزش ترکیبی گرایش پیدا کنند . آموزش ترکیبی، تلفیقی از نقاط قوت دو شیوه آموزشی (سنتی و الکترونیکی) است. آموزش ترکیبی با تمرکز بر هارمونی و تعادل سیستم آموزشی (سنتی و الکترونیکی)، از یک سو و از سوی دیگر، با ترکیب بعد عمودی (عمق بخشیدن به یادگیری) و افقی آموزش (ابزار و فناوری)؛ موجب افزایش کیفیت‌ یادگیری، کاهش50 درصدی زمان و هزینه‌های آموزشی، افزایش 10 درصدی نتایج آموزشی، افزایش حداکثری مسؤولیت‌پذیری و همکاری‌های اجتماعی، اعتماد به‌نفس و انگیزه درونی یادگیرندگان، انعطاف‌پذیری در زمان و مکان آموزشی، غنی‌سازی تجربیات یادگیرندگان در فضای آموزشی و افزایش رضایت دانشجویان می‌شود. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق بررسی نقش آموزش ترکیبی به عنوان جدیدترین الگوی راهبردی کیفیت بخشی به یادگیری در مقایسه با آموزش سنتی است.

نابراین، از آنجایی که براساس نتیجه نهایی مطالعه حاضر، یادگیری ترکیبی به‌عنوان رویکرد راهبردی قرن 21 بر عملکرد تحصیلی تأثیر مثبت دارد، لذا پیشنهاد می‌شود مسؤولان آموزش عمومی و عالی کشور به هنگام نیازسنجی، طراحی، اجرا و ارزشیابی دوره‌های آموزشی، حتماً به یادگیری ترکیبی توجه کنند؛ چرا که این نوع رویکرد آموزشی، از نقاط قوت دو شیوه آموزش سنتی و الکترونیکی استفاده می­کند. همچنین مسؤولان آموزش عمومی و عالی سراسر کشور، به­صورت آزمایشی، چند کلاس درسی را به شیوه آموزش ترکیبی ارایه کنند تا نقاط قوت و ضعف آن نمایان‎تر شود تا بتوانند در تصمیم‎سازی‎ها و تصمیم‎گیری‎های آموزشی درست عمل کنند و در نهایت توصیه می­شود از آنجایی که یادگیری ترکیبی موجب کاهش 50 درصدی زمان و هزینه‌های آموزشی و افزایش 10 درصدی نتایج آموزشی می­شود، موسسات آموزشی، صنعتی و خدماتی سعی کنند از این رویکرد آموزشی نهایت استفاده نمایند.

هدف از این پژوهش بررسی استراتژی قابل استفاده از یادگیری ترکیبی

مفهوم آموزش دیگر مثل گذشته به معنای خودکار و کاغذ و حفظ کردن مطالب نیست. امروزه استفاده از تکنولوژی در آموزش، روش آموزش را تغییر داده است و نتیجه آن نیز ظهور روشهای تدریس تکنولوژی محور و مدلهای یادگیری ترکیبی بوده است. یادگیری ترکیبی (که یادگیری تلفیقی نیز گفته میشود) یک روش آموزشی است که تکنولوژی و رسانههای دیجیتال را با کالسهای درس مدرس محور تلفیق کرده است و این به فراگیران انعطافپذیری بیشتری برای شخصیسازی تجربه یادگیریشان میدهد. با توجه به نام این روش می توان دریافت که روشی جهت آموزش است که هم مبتنی بر آموزشی مجازی و هم آموزش سنتی است. یادگیری ترکیبی برای شما این امکان را فراهم می سازد که بهترین روش های ممکن را به کار گیرید. با توجه با نوع آموزش مد نظر و نوع محتوایی که قصد ارائه آن را دارید می توانید هر دو روش )مجازی و سنتی( را با هم ادغام کرده و استفاده نمایید. با کمک این روش می توان با توجه به هدف آموزشی بهترین راهکارها را برای آموزش برگزید. گرچه کال 4 مدل اصلی یادگیری ترکیبی وجود دارد، اما وقتی قرار باشد تکنولوژیهای آموزشی با رویکرد تربیت معلم ترکیب شود، امکان و احتماالت بیشماری ظاهر میشوند. برای مثال، کالسهای درس معکوس یکی از انواع مدلهای یادگیری ترکیبی است، که در آن دانشآموزان پیش از برگزاری کالس آنالین، مطالب ارائه درس یا لکچر را میبینند، بنابراین طی کالس در تمرینهای مدرس مشارکت میکنند.

نقطه قوت متودهای یادگیری ترکیبی در قابلیت آنها در بهبود تجربه فراگیران است. مطالعات نشان دادهاند ”یادگیری ترکیبی“ نرخ شکست آموزش را کاهش میدهند، یادگیری را بهبود میبخشند و تعامل را باال میبرند. یادگیری ترکیبی، بهترین جنبههای آموزش حضوری و آنالین را به شیوهای که دانشآموز با سرعت خودش آموزش ببیند، ترکیب کرده است. برای مثال، یک دانشآموز در دوره آموزشی ترکیبی که در یک موضوع زودتر از همپایههای خودش اشراف پیدا میکند، میتواند به آموزش خود بدون آنکه منتظر بقیه باشد، ادامه دهد، و برعکس، دانشجویی که زمان بیشتری نیاز دارد، مجبور نیست قبل از اینکه موضوع را کامل درک کند، به مراحل بعدی برود. این یک مدل یادگیری مقیاسپذیر است که به سادگی برای انواع دانشآموزان مفید و کارساز است. بی شک یکی از مهمترین عوامل پیشرفت هر جامعه، آموزش و پرورش آن جامعه است که از دیرباز نقش سازنده و اساسی در بقا و تداوم تمدن بشری دارد و سنگ زیر بنای توسعه در حوزه های مختلف هر جامعه به شمار می رود. بنابراین، در جهان کنونی که پیوسته در حال تغییر و تحوّل است، کشوری پیشرفته خواهد بود که دارای نظام آموزشی کارآمد، مترقّی، منعطف و پویا باشد. به تحقیق، همواره معلمان به عنوان یکی از ارکان اساسی نظام آموزشی، به جای استفاده از روشهای تدریس فعال، با تکیه بر روشهای سنتی، به ویژه سخنرانی، شاگردان را به حفظ و تکرار مفاهیم علمی ترغیب می کنند و علیرغم اینکه در محافل علمی و تربیتی و حتی اجرایی از فعال بودن، شاگرد، رشد فکری و آزاد اندیشی سخن میرود ، اما در عمل چنین نظریاتی آنچنان که باید جنبه اجرایی نیافته اند.

سالهای 1884 تا 1888 ، موج اول آموزش های الکترونیک: همزمان با توسعه و تکمیل وب سایتهای آموزشی، آموزش دهندگان پی بردند که چگونه این فناوری جدید می تواند منجر به توسعه وبهبود آموزش شود. پست الکترونیک، انشعابهای چند گانه وب سایت ها،تکنولوژی زبان نشانه گذاری در سند های جهانی وب)صفحات ابر متن (، قابلیت چند رسانه ای وجود صدا وتصویر متحرک، همگی به تغییر وایجاد آموزشهای چند گانه منجر شدند. هر چند که کیفیت پایین وهزینه باالی این دوره به ورود به دوره جدیدتری از آموزش منجر گردید

سالهای 2002-2000، موج دوم آموزش های الکترونیکی: خلق وایجاد پیشرفت های تکنولوژیک چون: »جاوا«، آدرس های پروتکل اینترنتی بکار گیری شبکه دسترسی به برنامه های مخابراتی وسیع و طراحی وب سایت های پیشرفته، انقالبهایی هستند که صنعت آموزش امروز را متحول کرده اند. در زمانی که انتظار می رفت آموزشهای الکترونیک همه روشهای آموزشی گذشته را از بین ببرند شیوه های یادگیری با هم ترکیب شده و آموزشهای ترکیبی را به وجود آوردند . مزیت یادگیری ترکیبی نه تنها افزایش اثربخشی در روشهای آموزشی، بلکه به عنوان وسیله ای برای کاهش هزینه ها است. یادگیری ترکیبی از ترکیب آموزش های الکترونیک با شیوه های قدیمی تر آموزش به وجود آمده است.

برسین بیان می کند که یادگیری ترکیبی، یک ابزار کسب وکار قدرتمندی است که تاثیر چشمگیری روی سازمان ها دارد. یکی دیگر از مزیت های یادگیری ترکیبی این است که استفاده از تکنولوژی مرزهای فیزیکی کالس درس را گسترش می دهد؛ دسترسی به یمحتو و منابع یادگیری را فراهم می کند و توانایی مربیان برای دریافت بازخورد از پیشرفت یادگیرندگان را بهبود می بخشد و همچنین یادگیری ترکیبی فرصت های چندگانه ای را برای ارتباطات، همکاری، تعامالت و کنترل یادگیری ارایه می دهد

به نظرمی رسد که یادگیری ترکیبی باداشتن مزیت های هر دو رویکرد آموزش سنتی و الکترونیکی یک رویکرد موثر برای افز یش اثربخشی یادگیری می باشد و این روش در آینده به صورت جامع تر و کامل تر در سطوح مختلف آموزشی اجرا خواهد شد ،آتاکوش مزایای این روش یادگیری را شامل موارد زیر می داند - :به وسیله ترکیبی از تکنیک ها و تکنولوژی های آموزشی مختلف یادگیری ترکیبی می تواند موفقیت های مخاطبان را بهبود بخشد - .یادگیری ترکیبی می تواند برای مخاطبانی با شیوه ها و سطوح یادگیری مختلف به کار برده شود -یادگیری ترکیبی روشی است برای کاهش هزینه های آموزشی درحالت کلی - .استفاده از تکنیک های آموزشی متنوع سبب جلب توجه بیشترمخاطبان به محتوی دوره ها می شود.

نابراین، باتوجه به مزایا و محدودیت های هر دو نوع آموزش سنتی و الکترونیکی، پدیده یادگیری ترکیبی به وجود آمده است. که در مقاله حاظر به طور مختصر به آن پرداخته شد. از مهمترین مزایای یادگیری ترکیبی می توان به این مورد اشاره کرد که دانش آموزان و فراگیران می توانند در دنیای حقیقی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و با هم در تعامل باشد. چون در دنیای آموزش الکترونیکی امکان برقرار ارتباط حقیقی وجود ندارد و دانش آموزان، تنها با کمک ابزارهایی که در بستر وب وجود دارد می توانند با یکدیگر در تعامل باشند. در ادامه مزایای یادگیری ترکیبی را با هم مرور می کنیم. آموزش ترکیبی مزایای زیادی را برای فرگیران به همراه دارد که در ادامه این مزایا را با هم بررسی می کنیم. آموزش ترکیبی یادگیرنده محور است که سبب می شود نظارت و کنترل بیشتری را برای یادگیرنده فراهم کند.آموزش ترکیبی با ایجاد انعطاف پذیری آموزشی به فراگیران کمک می کند که به تمان منابع آموزشی دسترسی داشته باشند. در دسترس بودن تمام منابع و ابزارهای آنالین به فراگیران کمک می کند تا عالوه بر تقویت در آموزش و یادگیری، اثربخشی آموزش نیز محقق شود . ارتباط و تعامل از مهمترین ویژگی آموزش های ترکیبی به حساب می آید. چون فراگیران بعد از اتمام کالس های آموزشی می توانند با کمک ابزارهای ارتباطی بر روی بستر وب با مدرس و دیگر فراگیران در ارتباط باشند . آموزش ترکیبی این امکان را فراهم می کند که تمام محدودیت ها برای آموزش از میان برداشته شود و در نهایت صرفه جویی در زمان و هزینه های فراگیران شکل می گیرد. ارزیابی و دریافت بازخورد آسان تر یکی دیگر از مزایایی است که آموزش ترکیبی به دنیال دارد. چون در هر لحظه با رصد کردن فعالیت کاربران و دریافت گزارش گیری های متنوع این مهم تحقق می یابد. محتوای الکترونیکی یکی از ارکان آموزش ترکیبی محسوب می شود. در صورتی که محتواهای الکترونیکی با توجه به گروه مخاطبان طراحی و تولید شده باشد انگیزه و اشتیاق بیشتری را برای فراگیران به ارمغان می آورد. آموزش های سنتی و حضوری برای فراگیران بسیار محدود کننده است اما آموزش های ترکیبی با در اختیار قرار دادن امکانات بیشتر بستری را فراهم می کند تا فراگیران راحتر به کسب دانش بپردازند. آموزش ترکیبی در دنیای کنونی، کمکی بزرگ به مدرس و فراگیر کرده است تا آنها بتوانند از حداکثر ظرفیت موجود در دنیای یادگیری بهره ببرند و بدون هیچ محدودیتی و با استفاده باالترین ابزارو امکانات به کسب دانش بپردازند. چه تکنولوژیهایی در دورههای یادگیری ترکیبی مورداستفاده قرار میگیرند؟ سیستمهای مدیریت یادگیری، سیستمهای پاسخگویی داخل کالس، پلتفرمهای یادگیری تطبیقی، تبلتها، گوشیهای هوشمند، تجزیه و تحلیل یادگیری و ... ؛ طیف ابزارها و تکنولوژیهای یادگیری ترکیبی نه تنها متنوع است، بلکه مدام در حال تغییر است. اما در کل رایجترین تکنولوژی که در یادگیری ترکیبی استفاده میشود، همچنان ویدئو است. در دیگر دورههای یادگیری ترکیبی مدرسان ویدئو ضبط میکنند تا از آن به عنوان مواد آموزشی مکمل استفاده کنند. این ویدئوها برای کمک به دانشآموزان در مفاهیم چالشبرانگیزتر یا فهم عمیقتر موضوع طراحی میشوند. از طرفی مدرسان میتوانند فیلمهایی برای آموزش طرز استفاده از نرمافزار یا ابزارهای دیگر برای دانشآموزان ضبط کنند که در کالسهای درس برایشان مفید است.

روش تدریس

روش تدریس

روش تدریس ابتداییروش تدریس ریاضیروش تدریس زبان انگلیسیروش تدریس عربیروش تدریس علومروش تدریس فارسیروش تدریس فیزیک

روش تدریس یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مربوط به آموزش و یادگیری است. اهمیت روش تدریس معلم یا استاد در آن است که تعیین‌کنندۀ فعالیت‌ها، ابزارها و زمانبندی مورد نیاز برای آموزش یک مبحث است. انتخاب روش‌های مناسب برای تدریس برای هر پایه و هر درس، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر روی کیفیت تدریس معلم و میزان یادگیری دانش‌آموزان دارد.

در این مقاله از مجله اساتید استادبانک (بزرگ‌ترین پلتفرم آموزش خصوصی در کشور)، در مورد انواع روش تدریس صحبت خواهیم کرد. در صورتی که به عنوان معلم خصوصی یا معلم رسمی یا حق التدریس آموزش و پرورش فعالیت می‌کنید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا با انواع روش تدریس، مزایا و محدودیت‌های هر یک از آن‌ها آشنا شوید.

همکاری با استادبانک: مزایای استخدام به عنوان معلم خصوصی در استادبانک

روش تدریس چیست؟

قبل از بررسی دسته‌بندی‌های مختلف روش تدریس و مزایا و شیوه‌های استفاده از این روش‌ها، ابتدا باید با تعریف دقیق روش تدریس آشنا شویم.

روش تدریس در واقع مجموعه‌ای از اصول، فعالیت‌های آموزشی و روش‌های مدیریتی است که معلم برای دستیابی به اهداف یاددهی-یادگیری در کلاس درس خود به کار می‌گیرد

همچنین بر اساس تعریف دکتر حسن شعبانی، نویسندۀ کتاب روش‌ها و فنون تدریس، به مجموعه تدابیر منظمی که معلم براي رسیدن به هدف، با توجه به شرایط و امکانات، اتخاذ می کند روش تدریس گفته می‌شود.

این تدابیر، اصول و راهبردها، بر اساس مقطع و پایۀ تحصیلی، ماهیت و موضوع درس، شرایط مختلف فرهنگی و اجتماعی، امکانات مدرسه، جمعیت کلاس، باورهای معلم و دانش‌آموزان و بسیاری موارد دیگر تعیین می‌شوند.

برای مثال، دانش‌آموزان پایۀ اول ابتدایی دارای ویژگی‌های شناختی، عاطفی، زبانی و فیزیکی خاص خود هستند. بنابراین روش تدریس کلاس اول ابتدایی باید کاملا متفاوت از روش تدریس سایر مقاطع و پایه‌ها در نظر گرفته شود. معلمان این پایه نیز لازم است که روحیاتی خاص و متفاوت با سایر معلمان داشته باشند.

مطالعه بیشتر: معرفی کتاب روش‌ها و فنون تدریس دکتر حسن شعبانی

آشنایی با انواع روش تدریس یا انواع آموزش

همان طور که در مقدمۀ مقاله نیز اشاره شد، یکی از مهم‌ترین موضوعات مربوط به تدریس، انتخاب روش تدریس یا روش آموزش مناسب است.

انتخاب روش تدریس، به عنوان بخشی از مراحل نوشتن طرح درس. شامل انتخاب فعالیت‌ها، ابزارها و وسایل کمک آموزشی، زمان مورد نیاز برای اجرای هر فعالیت و غیره است.

بر اساس پیشنهاد دکتر حسن شعبانی در کتاب مهارت‌های آموزشی و پرورشی، روش‌های تدریس را می‌توان به چهار دستۀ کلی تقسیم کرد، که عبارتند از:

روش‌ های تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم

روش‌ های تدریس مبتنی بر تعامل

روش‌ های تدریس مسأله محور

روش‌ های تدریس انفرادی

در ادامۀ این بخش، به بررسی این چهار دسته و روش‌های تدریسی که در این دسته‌ها قرار می‌گیرند، می‌پردازیم. همچنین نحوۀ اجرا، مزایا و محدودیت‌های هر روش را نیز تا حد امکان بیان می‌کنیم.

1. روش‌‌های تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم

روش‌های تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم یکی از روش‌های سنتی در فرآیند یاددهی و یادگیری هستند. در این دسته، می‌توان سه روش آموزش مهم را در نظر گرفت، که در ادامه به بررسی ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های هر روش می‌پردازیم.

1-1 روش تدریس یادسپاری

روش یادسپاری یکی از روش‌ هاي آموزشی بسیار قدیمی است. در این روش، به خاطر سپردن مطالب، تکرار آن‌ها توسط دانش‌آموزان و پرورش قدرت ذهن و حافظه، هدف اصلی تدریس است. معلم مفاهیم را به صورت شفاهی یا کتبی ارائه می‌کند و تکرار و حفظ کردن این مطالب بر عهدۀ دانش‌آموزان است.

روش تدریس یادسپاری، به خصوص در درس‌هایی مانند زبان، تاریخ و ادبیات قابل استفاده است. همچنین باعث تقویت و فعال نگه داشتن حافظه می‌شود. به صورت فردی و گروهی نیز قابل اجرا است. بنابراین در کلاس‌های خصوصی نیز می‌توانید از این روش استفاده کنید.

از محدودیت‌های روش یادسپاری، این است که قدرت تفکر، تجزیه و تحلیل و خلاقیت دانش‌آموز را تقویت نمی‌کند. پاداش و تنبیه از عوامل ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، در این روش است. روابط معلم و شاگرد بسیار رسمی و بر اساس احترام و ترس بنا می‌شود.

مطالعه بیشتر: آشنایی با بهترین روش‌های آموزش و تدریس مقطع ابتدایی

2-1 روش آموزش سخنرانی

در روش آموزش به شیوۀ سخنرانی، همان طور که از نامش پیداست، معلم مطالب درسی را در قالب سخنرانی ارائه می‌دهد.

برای اجرای این روش، آموزگار باید مقدمه‌ای را برای سخنرانی خود تهیه کند تا توجه دانش‌آموزان را جلب کرده و در آن‌ها ایجاد انگیزه کند. سپس محتوای مورد نظر خود را ارائه دهد. در نهایت با یک جمع‌بندی مناسب، سخنرانی خود را به پایان برساند

این روش یاددهی-یادگیری، برای کلاس‌های پر جمعیت بسیار مناسب است. کم‌هزینه بودن آن نیز از جمله مزایای روش تدریس سخنرانی است. متکلم وحده بودن معلم و غیرفعال بودن دانش‌آموزان یکی از معایب روش سخنرانی است. در این حالت دانش‌آموزان به معلم خود بسیار وابسته هستند. از سوی دیگر، روحیات برخی از معلم‌ها با این روش سازگار نیست.

3-1 روش آموزش نمایش علمی

روش آموزش نمایش علمی، که تحت عنوان روش تدریس نمایشی نیز شناخته می‌شود. بر دیدن، مشاهده و لمس کردن استوار است. معلم در این روش می‌تواند مفاهیم داخل کتاب را به صورت قابل مشاهده و ملموس به دانش‌آموزان نشان دهد.

برای اجرای روش یاددهی نمایشی، ابتدا باید ابزارهای لازم را تهیه کرد، سپس مقدمه‌ای را به دانش‌آموزان ارائه داد و در نهایت نمایش مورد نظر را اجرا کرده و ارزشیابی‌های لازم را به عمل آورد.

از مزایای روش یاددهی نمایش علمی، می‌توان به عملی بودن آن و کسب تجارب مستقیم از سوی دانش‌آموزان، فعال بودن و مشارکت همیشگی آن‌ها اشاره کرد.

این روش به دلیل نیاز امکانات و تجهیزات آموزشی می‌تواند پر هزینه باشد. در کلاس‌های پر جمعیت قابل اجرا نیست و تفکر سطح بالا مانند خلاقیت را تقویت نمی‌کند.

مطالعه بیشتر: روش تدریس و مدیریت در کلاس‌های چندپایه

2. روش‌ های تدریس مبتنی بر تعامل

روش تدریس مبتنی بر تعامل در موقعیت‌های مختلف و با توجه به محتوا، جمعیت و امکانات کلاس، به شیوه‌های مختلفی اجرا می‌شود، روش‌های پرسش و پاسخ، ایفای نقش (Role Play)، بحث گروهی و یادگیری مشارکتی در این دسته قرار می‌گیرند. در ادامه، توضیحاتی را در مورد هر روش ارائه می‌کنیم.

1-2 روش تدریس پرسش و پاسخ

نام دیگر روش تدریس پرسش و پاسخ، روش سقراطی است. در این شیوه، معلم با ارائۀ سؤالات متعدد، کنجکاوی دانش‌آموزان را تحریک کرده و آن‌ها را به تفکر در مورد مفاهیم جدید تشویق می‌کند.

استفاده از این روش باعث تقویت اعتماد به نفس، ایجاد انگیزه برای مطالعه و تحقیق، تقویت تفکر خلاق و افزایش مشارکت در فعالیت‌های گروهی می‌شود. همچنین به امکانات و هزینه‌های بالا نیاز ندارد.

2-2 روش تدریس ایفای نقش

در این روش، یک یا چند دانش‌آموز بر اساس سناریویی که معلم از قبل آماده کرده است، نقش‌هایی را متناسب با علایق خود انتخاب می‌کنند. سپس با نظارت معلم و مشارکت سایر همکلاسی‌ها، موضوع مورد نظر را به صورت نمایش اجرا می‌کنند.

یکی از مزایای روش تدریس ایفای نقش این است که دانش‌آموزان موضوعی را که آموخته‌اند بلافاصله در دنیای واقعی و در موقعیت‌های مختلف به کار می‌گیرند. در این روش احساسات دانش‌آموزان به طور کامل درگیر یادگیری می‌شود و این امر منجر به عمیق‌تر و ماندگارتر شدن آموخته‎‌ها خواهد شد.

بسیاری از دانش‌آموزان حتی تا سال‌ها بعد، نقشی را که در یک نمایش کلاسی به عهده گرفته‌اند به خاطر می‌آورند. این موضوع نشان‌دهندۀ تأثیر و اهمیت روش آموزش ایفای نقش به خصوص در دورۀ ابتدایی است.

روش ایفای نقش برای اهداف پیچیدۀ آموزشی مناسب نیست، ضمن این که به دلیل جنبۀ نمایشی و هنری آن، به عنوان یک روش آموزش جدی تلقی نمی‌شود. همچنین روش ایفای نقش به اجرای درست، صرف وقت کافی و تهیه و تدارکات نیاز داشته و انجام آن وقت‌گیر است.



مطالعات نشان داده‌اند، دانش‌آموزان تا سال‌ها بعد، نقشی را که در نمایش کلاسی به عهده گرفته‌اند به یاد می‌آورند.

3-2 روش تدریس بحث گروهی

در این روش، دانش‌آموزان در مورد موضوع درس، به گفتگو و تبادل نظر می‌پردازند. برای اجرای روش تدریس بحث گروهی، ابتدا باید موضوع مورد نظر را انتخاب کنید. سپس انگیزه‌های لازم برای شرکت در بحث را در دانش‌آموزان ایجاد کنید.

در مرحلۀ بعد نوبت به تعیین اعضای گروه، سرگروه‌ها و تعیین قوانین بحث و اجرای آن می‌رسد. در پایان نیز لازم است یک ارزیابی از صحبت‌های ارائه شده انجام شود و نکات ضروری را به دانش‌آموزان منتقل کنید.

سهیم شدن دانش‌آموزان در تجربیات یکدیگر، تقویت حس همکاری، اعتماد به نفس و روحیه نقدپذیری، تقویت قدرت مدیریت، رهبری و استدلال و ایجاد فرصت ارزیابی افراد از خود از جمله مزایای روش آموزش بحث گروهی است.

روش آموزش بحث گروهی در مورد درس‌هایی مانند مطالعات اجتماعی، تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه، اقتصاد و غیره کاملاً مناسب و کاربردی است. ضمنا این روش برای شاگردان دورۀ ابتدایی مناسب نیست و بهتر است برای کلاس‌های پرجمعیت نیز استفاده نشود.

4-2 روش تدریس یادگیری مشارکتی

در این روش معلم، دانش‌آموزان به گروه‌هایی تقسیم‌بندی می‌کند که در هر گروه ترکیبی از دانش‌آموزان قوی، متوسط و ضعیف قرار می‌گیرند. دانش‌آموزان به صورت مشارکتی فعالیت‌ها را انجام می‌دهند و پاداش‌های کسب شده نیز به تمامی اعضای کروه تعلق دارد.

مهم‌ترین مزایای روش آموزش مشارکتی، ایجاد فرصت‌های برابر یادگیری و تقویت مهارت

همکاری و روابط اجتماعی دانش‌آموزان است.

مطالعه بیشتر: آشنایی با اصول روش تدریس فعال و جدیدترین متدهای آن

3. روش‌های تدریس مسأله محور

روش تدریس مسأله محور، یکی از روش‌های نوین تدریس است که در آن معلم به جای انتقال اطلاعات، تلاش می‌کند تا با ایجاد یک سؤال یا موقعیت جدید، دانش‌آموزان را وادار به تفکر و پژوهش کند.

روش آموزش گردش علمی، روش آموزش آزمایشگاهی، روش آموزش اکتشافی و روش کاوشگری و واحد محور، نمونه‌هایی از روش‌ یاددهی مسأله محور هستند. در این بخش سه مورد اول را به دلیل کاربردی‌تر بودن آن‌ها بررسی می‌کنیم.

1-3 روش تدریس گردش علمی

یکی از روش‌های رایج برای آموزش مباحث درسی، به خصوص در مورد درسی مانند علوم، روش تدریس گردش علمی است.

گردش علمی در واقع یک فعالیت آموزشی است که در خارج از محیط مدرسه و با همراهی معلم صورت می‌گیرد، مانند بازدید از یک کارخانه و مشاهدۀ مراحل تهیۀ یک محصول، بازدید از موزه و مواردی از این قبیل.

تعیین موضوع، اهداف و محل گردش علمی، انجام هماهنگی‌های لازم از جمله با مسئولان محل مورد نظر و والدین، تهیۀ امکانات مورد نیاز از جمله برگه‌های گزارش‌نویسی برای دانش‌آموزان، تقسیم وظایف و انجام ارزشیابی‌های بعد از گردش علمی، از جمله مراحل این روش تدریس هستند.

2-3 روش تدریس آزمایشگاهی

در روش تدریس آزمایشگاهی، معلم تلاش می‌کند شرایطی را فراهم کند تا دانش‌آموزان از ظریق انجام آزمایش، مفاهیم درس را فرا بگیرند. در واقع در این روش معلم نقش هدایت‌گر و تسهیل‌کننده را دارد و مسئولیت اصلی یادگیری با خود دانش‌آموزان است.

در این روش چون یادگیری با استفاده از تجربیات مستقیم حاصل می‌شود بسیار ماندگارتر خواهد بود. ضمن اینکه باعث افزایش انگیزه و اعتماد به نفس در دانش‌آموزان می‌شود.

یکی از مشکلات روش تدریس آزمایشگاهی نیاز به وسایل و امکانات زیاد است. همچنین بسیاری از معلمان ممکن است تجربۀ کافی برای استفاده از این روش را نداشته باشند.

مطالعۀ مقالاتِ روش‌ تدریس علوم مقطع ابتدایی

3-3 روش تدریس اکتشافی

در روش تدریس اکتشافی معلم دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا با محیط خود به تعامل بپردازند و با تحقیق، تفکر و دستکاری اشیا، روابط بین پدیده‌ها را کشف کنند و به جای حفظ اطلاعات، به درک درستی از موضوع برسند.

در این روش معلم باید ابتدا اصول و روش‌های حل مسأله را با کمک روش تدریس سخنرانی به شاگردان آموزش داده باشد. پس از آن یک موقعیت سؤال برانگیز برای آن‌ها طراحی می‌شود. این موقعیت از طریق معلم به دانش‌آموزان ارائه شود. سپس نوبت به شاگردان می‌رسد تا اطلاعات را تحلیل کرده و روابط را کشف کنند. در نهایت معلم دستاوردهای دانش‌آموزان را بررسی می‌کند و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهد.

استفاده از این روش باعث می‌شود که موضوعات درسی قابل فهم‌تر شوند و دانش‌آموزان به سطوح بالاتر دانش دست پیدا کنند. اما به طور کلی استفاده از روش اکتشافی برای دانش‌آموزان مقاطع پایین مانند ابتدایی و متوسطه اول چندان کاربردی نیست. چرا که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند به کشف دانش بپردازند.

بازدید از موزه به عنوان نمونه‌ای از روش تدریس گردش علمی

4. روش‌ های تدریس انفرادی

روش آموزش انفرادی، یکی از روش‌های تدریس دانش‌آموز-محور است که البته صرفا به معنای تدریس خصوصی و آموزش توسط یک معلم به یک دانش‌آموز نیست. بلکه به این معناست که پیشرفت درسی شاگرد بر اساس میزان توانایی و سرعت یادگیری او صورت می‌گیرد.

اهداف اصلی این روش، استقلال در یادگیری، عادت به مطالعه، خودکنترلی و خودارزیابی است. آموزش انفرادی ممکن است به روش‌های مختلفی اجرا شود. اما مهم‌ترین روش‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند عبارتند از:

یادگیری تا حد تسلط

تدریس خصوصی

آموزش برنامه‌ای

آموزش به وسیلۀ رایانه

1-4 روش تدریس یادگیری تا حد تسلط

در این روش آموزش یک مبحث تا حدی ادامه داده می‌شود که شاگرد در آن مبحث به تسلط کامل برسد. در غیر این صورت مبحث جدید آغاز نخواهد شد.

2-4 روش تدریس خصوصی

روش تدریس خصوصی در تمام سطوح درسی و مقاطع تحصیلی قابل استفاده است. این روش بیشتر برای دانش‌آموزانی مناسبی است که در روش‌های تدریس گروهی نمی‌توانند یادگیری قابل قبولی داشته باشند. البته بسیاری از شاگردان تیزهوش نیز برای قبولی در آزمون‌های خاص مانند نمونه دولتی، تیزهوشان، کنکور سراسری و غیره نیز از روش آموزش خصوصی استفاده می‌کنند.

مطالعه بیشتر: کلاس خصوصی چه مزایایی برای دانش‌آموزان دارد؟

3-4 آموزش برنامه‌ای

در این روش، مواد آموزشی به گام‌ها و فعالیت‌های کوچکتری تقسیم می‌شود و به دانش‌آموز ارائه می‌شود.

معلم در این روش تلاش می‌کند تا دانش‌آموزان مشارکت فعالی در یادگیری داشته باشند. همچنین بعد از انجام هر فعالیت، با استفاده از روش‌های ارزشیابی دانش‌آموزان، فورا بازخوردهای لازم ارائه می‌شود. گام‌ها بای

د بسیار کوتاه باشند و شاگرد تمامی مراحل را طی کند. همچنین هدف اصلی در طراحی گام‌ها باید یادگیری در حد فهم باشد نه در حد حفظ کردن.

4-4 آموزش به وسیلۀ رایانه

آموزش به وسیلۀ رایانه در واقع همان آموزش برنامه‌ای است، با این تفاوت که در آموزش برنامه‌ای، گام‌ها و مراحل آموزش توسط معلم و روی برگه‌های چاپی در اختیار شاگرد قرار می‌گیرد. اما در آموزش رایانه‌ای، این مراحل توسط رایانه یا سایر دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های آموزشی به شاگرد ارائه می‌شود.

بسیاری از دانشمندان حوزۀ آموزش و برنامه‌ریزی معتقدند که این روش به دلیل توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و ساختار دقیق و منظمی که دارد، به زمان کمتری برای آموزش نیاز دارد و بسیار مؤثرتر از سایر روش‌های سنتی است.

از معایب این روش می‌توان به عدم ارتباط شاگردان با یکدیگر اشاره کرد. ضمن این که بازدهی این روش در مقاطع دانشگاهی بیشتر از مقطع متوسطه و ابتدایی است.

مطالعه بیشتر: تکنولوژی‌های آموزشی و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید

آموزش بهترین روش‌ های تدریس و روش های آموزش در آکادمی اساتید استادبانک

در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، نگاهی جامع و کلی به انواع روش تدریس، نحوۀ اجرا، مزایا و محدودیت‌های هر روش داشتیم.

در مقالات مربوط به بخش روش تدریس، این روش‌ها را با جزییات بیشتری مورد بررسی قرار داده‌ایم. همچنین در بخش روش تدریس اساتید استادبانک، تجربیات این اساتید موفق در دروس مختلف به صورت پادکست، در اختیار شما همکاران عزیز قرار گرفته است.

ضمنا در صورت تمایل می‌توانید در کنار مطالعۀ این مقالات، وارد سایت تدریس خصوصی استادبانک شوید و با عضویت به عنوان معلم خصوصی، هم به کسب درآمد از تدریس خصوصی بپردازید و هم به صورت رایگان از دوره‌های آموزشی مانند اخلاق حرفه‌ای تدریس خصوصی و تکنیک‌های تدریس آنلاین استفاده کنید. با شرکت در این دوره‌ها به هزاران تجربۀ ثبت شده توسط اساتید استادبانک نیز دسترسی خواهید داشت.