انواع برنامه ریزی درسی

احمدرضا انهاری پور

انواع برنامه ریزی روش های برنامه ریزی
برنامه ریزی کردن برای رسیدن به اهداف در زمینه های مختلف، یکی از مهم ترین و کاربردی ترین فعالیت هایی است که هر فرد می تواند انجام دهد. برای یک برنامه ریزی موفق و درست، باید نکات بسیار زیادی را بدانیم که در مقالات قبلی به بررسی آن ها به صورت مفصل پرداخته ایم؛ اما آنچه که اکنون اهمیت دارد این است که بدانیم برنامه ریزی از جنبه های مختلف به چند گروه تقسیم بندی می شود و هر گروه چه معنا و مفهومی دارد؟

در این مقاله قصد داریم انواع برنامه ریزی را به لحاظ زمان، عملکرد و محتوا به شما معرفی کنیم. هر یک از انواع برنامه ریزی ها بسته به هدفی که دنبال می‌کنند و نتایجی که قرار است برای شما همراه داشته باشند، نیاز به تخصص و تجربه خاصی دارند که برای اطلاعات بیشتر در این زمینه توصیه می‌کنیم حتماً تا پایان همراه ما باشید.

آنچه در این مقاله می خوانید
1) انواع برنامه ریزی
2) برنامه ریزی زمانی
3) برنامه ریزی از نظر عملکرد
4) برنامه ریزی از نظر محتوا
5) برنامه ریزی شخصی
6) انواع برنامه ریزی درسی
7) انواع روش برنامه ریزی درسی
8) برنامه ریزی شغلی
9) برنامه ریزی عملیاتی
10) برنامه ریزی استراتژیک
11) برنامه ریزی تاکتیکی
12) برنامه ریزی ورزشی
13) نحوه برنامه ریزی
14) انواع برنامه ریزی روزانه و تکنیک های برنامه ریزی روزانه
15) برخی سوالات مربوط به انواع برنامه ریزی
16) با دفتر برنامه ریزی بهترین نتیجه را بگیرید
انواع برنامه ریزی
بدون شک ، می دانیم که برنامه ریزی انواع مختلفی دارد و ما باید با توجه به کار ، زمان ، شرایط و نوع برنامه و عدفی که از انجام یک کار مهم داریم ، برنامه ریزی کنیم ، انواع سطوح برنامه ریزی به این صورت است:

برنامه ریزی از نظر زمان:
برنامه ریزی کوتاه مدت میان مدت بلند مدت.

برنامه ریزی از لحاظ عملکرد:
فردی، گروهی

برنامه ریزی از لحاظ محتوا و هدف:
تحصیلی، شغلی، ورزشی، شخصی و….

در ادامه بخوانید: اهمیت برنامه ریزی در مدیریت زمان

برنامه ریزی زمانی
در این بخش به معرفی دقیق شیوه های برنامه ریزی از نظر زمان خواهیم پرداخت.

1. برنامه ریزی کوتاه مدت
برنامه ریزی های کوتاه مدت، به برنامه‌ریزی‌های اطلاق می‌شود که هدف مشخصی را در بازه زمانی یک الی سه ماهه دنبال می کنند و به نتیجه نهایی می‌رسند. این برنامه‌ریزی‌ها معمولاً در زمان امتحانات پایان تحصیل و یا سرمایه گذاری های کوتاه مدت و امثال این ها مناسب هستند. توجه کنید برنامه ریزی کوتاه مدت باید بتوانند هدف شما را در همین بازه زمانی به نتیجه مطلوب و مورد قبول برساند؛ این برنامه‌ریزی‌ها معمولاً برای اهدافی قابل استفاده هستند که پیچیدگی فراوانی ندارند و مهارت خاصی نیز در آنها لازم نیست.

یکی از برنامه ریزی های کوتاه مدت که میتواند در افزایش عملکرد به شما کمک شایانی کند ، برنامه ریزی به روش نویل مدورا می باشد که جهت یادگیری این شیوه برنامه ریزی ، میتوانید به مقاله مربوط به برنامه ریزی نویل مدورا مراجعه کنید.

برنامه ریزی های کوتاه مدت به برنامه‌ریزی‌های اطلاق می‌شود که هدف مشخصی را در بازه زمانی یک الی سه ماهه دنبال می کنند
2.برنامه ریزی میان مدت
برای برنامه ریزی های میان مدت اغلب بازه زمانی تا شش ماه در نظر گرفته می شود؛ یعنی اگر شما هدفی را تعیین کنید و تصمیم بگیرید آن را در فاصله زمانی بیش از سه ماه و کمتر از ۶ ماه به نتیجه برسانید، در واقع یک برنامه ریزی میان مدت انجام داده اید. این برنامه ریزی را می توان برای اهدافی به کار گرفت که سختی متوسط دارند.

3.برنامه ریزی بلند مدت
برنامه ریزی‌های بلند مدت معمولاً دارای بازه زمانی یک سال و بیشتر هستند. اغلب در پروژه‌های پیچیده کاری و سرمایه گذاری هایی که نیازمند صبر و تحمل هستند تا به سوددهی مناسب برسند، هدف بر این پایه تعیین می شود.

یعنی فرد از ابتدای مسیر می‌داند که باید برای رسیدن به هدفی که در ذهن دارد از یک برنامه ریزی بلندمدت استفاده کند. درست است که شاید مدت زمان این برنامه ریزی ها کمی طولانی باشد، اما اغلب این برنامه‌ریزی‌ها اگر به شکل درست انجام گیرند، نتایج بسیار خوب و درخشانی با خود همراه خواهند داشت.

"برنامه ریزی از نظر عملکرد
برنامه ریزی به لحاظ عملکرد نیز شامل دو بخش فوق العاده مهم می شود:

1.برنامه ریزی فردی
برنامه ریزی های فردی به گروهی از برنامه‌ها اطلاق می‌شود که برای شخص معینی انجام گرفته و صرفاً مناسب خود فرد می باشد مثلا برنامه ریزی روزانه برای نوجوانان . این برنامه ها شخصی هستند و نباید به دیگران توصیه شوند؛ چرا که برنامه ریزی فردی صرفاً با توجه به ویژگی ها و خصوصیات یک شخص خاص انجام می گیرد. بنابراین قطعاً نمی تواند گزینه مناسبی برای دیگران باشد و یا دلیل نمی‌شود که تمام افراد علاقه‌مند این باشند، که این برنامه را دنبال کنند.

ضمن اینکه اهداف هر فرد با فرد دیگری متفاوت است؛ حتی استعدادهای افراد و توانایی آنها در زمینه های مختلف نیز با یکدیگر به طور کامل فرق دارد. بنابر این اگر برنامه‌ریزی صرفاً برای شخص شما انجام می گیرد و آن را به دیگران توصیه و یا تحمیل نکنید.

یکی از برنامه ریزی های فردی که میتواند در افزایش عملکرد به شما کمک شایانی کند ، برنامه ریزی به روش GTD میباشد که جهت یادگیری این شیوه برنامه ریزی ، میتوانید به مقاله مربوط به برنامه ریزی به روش GTD مراجعه کنید.

بـرنامه ریـزی هــای فــردی بـه گــروهــی از بــرنامـه‌ها اطــلــاق مــی‌شــود کـــــه بــرای شـخــص مـعـیـنــی انــجــام گــرفــته و صـرفــا مناسب خود فرد می باشـد
2. برنامه ریزی گروهی یا تیمی
برنامه ریزی های گروهی معمولاً برای سازمان ها و تیم‌های ورزشی یا کلاس های آموزشی صورت می گیرد؛ در این برنامه ریزی همه افراد حاضر در گروه همزمان با یکدیگر برای رسیدن به هدف خاصی تلاش می کنند؛ بنابراین همه آن ها باید تابع قوانین خاصی باشند و از یک برنامه مشخص و معین پیروی نمایند. در غیر این صورت هدف موردنظر قطعاً محقق نخواهد شد. به عنوان مثال افراد حاضر در یک تیم ورزشی همگی از یک برنامه تمرین خاص پیروی می نمایند؛ چرا که آمادگی بدنی همه آنها باید در یک سطح باشد تا بتوانند تیم را به پیروزی برسانند. در این برنامه ریزی ها باید شرایط همه افراد را در نظر گرفت و طوری برنامه‌ریزی را تنظیم و تهیه کرد که همه بتوانند به صورت منظم و مداوم به آن عمل کنند.

یکی از برنامه ریزی های گروهی که میتواند در افزایش عملکرد به شما کمک شایانی کند ، برنامه ریزی به روش چابک یا اجایل میباشد.

برنامه ریزی های گروهی معمولاً برای سازمانها و تیم‌های ورزشی یا کلاس های آموزشی صورت میگیرد
برنامه ریزی از نظر محتوا
محتوای یک برنامه یعنی همه کارهایی که قرار است در این برنامه انجام شود تا هدف مورد نظر محقق شود؛ زمینه ای که این فعالیت ها در بستر آن انجام می گیرد در واقع همان محتوای برنامه است که می تواند در زمینه ها و رشته های مختلف صورت بگیرد. در ادامه تعدادی از این محتواهای برنامه‌ریزی را با هم بررسی می‌کنیم.

برنامه ریزی شخصی
اهداف و برنامه ریزی های شخصی معمولاً پیچیده نیستند؛ چرا که این برنامه ریزی ها توسط خود افراد برای سر و سامان بخشیدن به فعالیت های روزانه آنها انجام می گیرد. در این برنامه ریزی ها اغلب زمان اهمیت چندانی ندارد و هدف صرفاً این است که از روزهای خود و زمان هایی که در اختیار دارید به طور هدفمند بهره بگیرید. به همین دلیل است که برای انجام این برنامه ریزی شاید خود شما بهتر از هر فرد دیگری بتوانید عمل کنید.

انواع برنامه ریزی درسی
برنامه ریزی تحصیلی یکی از رایج ترین انواع برنامه ریزی به لحاظ محتوا است. این برنامه‌ریزی اغلب در گروه فردی قرار می گیرد؛ چرا که برای هر شخص و هر دانش آموز یا دانشجو متناسب با اهداف علایق و شرایط زندگی تنظیم می‌شود تا او را به هدف مورد نظر خود برساند.

تصور بسیاری از افراد بر این است که این گونه برنامه‌ریزی‌ها را می‌توانند خودشان انجام دهند و آن را دنبال نمایند؛ اما یک ذهنیت کاملاً غلط است! چرا که اگر قرار است یک برنامه تخصصی برای شما تهیه و تنظیم شود و در نهایت شما را به هدف خوبی برساند، باید یک فرد متخصص در این زمینه برنامه ریزی را برای شما انجام دهد. در این صورت نمی‌توانید توقع نتایج بسیار خوبی داشته باشید.

برنامه‌ریزی‌های تحصیلی اگر صرفاً برای دوره خاصی مانند زمان امتحانات باشند، کوتاه مدت هستند. اما اگر با توجه به اهداف بعدی و برای مدت زمان بیشتری تعیین شوند، در گروه اهداف بلندمدت قرار می گیرند. به عنوان مثال برنامه ریزی کردن برای موفقیت در کنکور، از انواع برنامه ریزی بلند مدت می باشد.

مشاوران تحصیلی و معلمان بهترین گزینه ها برای تنظیم یک برنامه ریزی تحصیلی مناسب هستند؛ توجه کنید که نباید در برنامه ریزی تحصیلی خود توصیه های دیگران را وارد نمایید، زیرا هر کس با توجه به شرایط خودش نظرش را بیان می‌کند و به شما توصیه می نماید. البته ممکن است بعضی از آنها مفید باشند اما اغلب موجب انحراف شما از مسیر اصلی خواهند شد. پیشنهاد می کنم در این زمینه حتماً مقاله برنامه ریزی درسی را هم که خیلی تخصصی تر به این موضوع پرداخته مطالعه کنید.

"برنامه
برنامه درسی، در حقیقت منعکس کننده آن چیزی است که معلم بدان امید می ورزد، برای آن ارزش قائل است، بدان اعتقاد دارد و بالاخره انتظار دارد که بتواند آن را برای فراگیران تحت نظر خود فراهم سازد. برنامه درسی در این سطح به درجه مهارت های حرفه ای، قابلیت ها و برداشت های معلم در خصوص تعلیم و تربیت، بستگی دارد.

ایده اصلی در درک مفهوم برنامه درسی در سطح آموزشی این است که، یک معلم در محدوده کلاس درس تصمیم گیرنده اصلی باشد. فرآیند برنامه ریزی درسی، مستلزم پیمودن مراحلی نظیر سنجش نیازها، تدوین هدف ها، انتخاب و سازماندهی محتوا و نیز تجربیات یادگیری، اجرا و ارزشیابی و برنامه ای مشتمل بر پنج مؤلفه پذیرفته شده، چارچوبی از فرضیات درباره یادگیرنده و جامعه، مقاصد و اهداف، محتوا و موضوعات درسی، شیوه های اجرا و ارزشیابی است.

انواع روش برنامه ریزی درسی
برنامه ریزی درسی اجرا شده: مجموعه اقدامات، فعالیت ها و محتوای آموزشی رسمی و غیر رسمی در حوزه تعلیم و تربیت که بر اساس برنامه درسی قصد شده و آنچه معلّمان از آن برداشت کرده اند، در محیط های واقعی کلاس درس به اجرا در‎آمده باشد.

برنامه ریزی درسی آشکار: مجموعه دروس و آن دسته از فعالیت ها، محتوای آموزشی رسمی و غیر رسمی و نتایج آموزش مدرسه ای که به طور آشکار در برنامه درسی قید شده اند.

برنامه ریزی درسی تجویزی[الزامی]: بخشی از سند برنامه درسی که در قالب کتب و مواد آموزشی، توسط نظام آموزشی، مدرسه یا معلم برای پرورش �هویت مشترک� دانش آموزان تولید شده و آنچه را که باید تدریس شود، تصریح می کند که ناظر به قابلیت ها یا شایستگی های ثابت و بالاخره آماده‎سازی برای حرفه به صورت عام (در قالب شایستگی های اساسی و عمدتاً شناختی و نگرشی و نه مهارتی) در این بخش است.

به عبارت دیگر؛ دروسی که با سرفصل های معین در برنامه آموزشی مشخّص شده و اخذ آن توسط دانش آموز یا دانشجو، از بین جدولی از دروس که چارچوب آن از طریق برنامه مشخّص شده است، اجباری و فارغ التّحصیل شدن آنان از یک دوره مشخص، منوط به گذراندن این دروس است و با دروس دیگر قابل تعویض نیست که باید به صورت uniform یا �تک وضعیتی� تعریف شود. دروس اجباری می تواند پیش نیاز باشد.

روش های تدریس علوم ابتدایی

روش تدریس علوم

احمدرضا انهاری پور

در دنیای امروز، آموختن درسی مانند علوم، به اندازۀ یادگیریِ خواندن، نوشتن و ریاضیات، برای دانش‌آموزان ضروری است. یادگیری علوم به دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی کمک می‌کند تا شناخت بهتری نسبت به دنیای اطراف خود به دست بیاورند و روش‌های جمع‌آوری اطلاعات، سازماندهی و به کارگیری آن‌ها و آزمایش کردن را بیاموزند. به دلیل اهمیت این موضوع، روش تدریس علوم و نحوۀ ارائۀ این درس توسط معلم نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

تدریس علوم برای هر پایه نکات خاص خود را دارد که می‌توانید با استفاده از مقالات موجود در بخش روش تدریس علوم در مجله اساتید استادبانک و همچنین با استفاده از کتاب‌های راهنمای معلم علوم در سایت آموزش و پرورش به این نکات دسترسی داشته باشید. با این حال برخی نکات کلی و عمومی در مورد روش تدریس علوم در تمامی پایه‌ها وجود دارد که آشنایی با آن‌ها برای هر معلمی ضروری است.

در ادامۀ این مقاله نیز به 6 نکتۀ کاربردی برای بهبود روش تدریس علوم در کلاس درس اشاره خواهیم کرد.

1. در روش تدریس علوم از رویکرد زمینه محور استفاده کنید
درس علوم شامل موضوعات و مفاهیمی است که می‌توان به راحتی آن‌ها را به محیط زندگی انتقال داد. اگر دانش‌آموزان بتوانند برای مفاهیمی که به آن‌ها آموزش داده می‌شود دلیل و معنایی در دنیای اطراف و محیط زندگی خود پیدا کنند، یادگیری بسیار راحت‌تر صورت می‌گیرد.

ادامه نوشته