چالش های آموزش مجازی در روستا
مقدمه
با شیوع ویروس کووید-۱۹ در سال ۱۳۹۸، آموزش مجازی به عنوان جایگزین اصلی کلاسهای حضوری در ایران معرفی شد. پلتفرمهایی مانند «شاد» توسط وزارت آموزش و پرورش راهاندازی شدند تا دانشآموزان روستایی نیز از آموزش محروم نشوند. با این حال، روستاها که بیش از ۲۵ درصد جمعیت کشور (حدود ۲۰ میلیون نفر طبق سرشماری ۱۳۹۵) را تشکیل میدهند، با موانع ساختاری عمیقی روبرو هستند. این گزارش به بررسی کلیدیترین چالشها میپردازد و بر پایه گزارشهای رسمی، تحقیقات دانشگاهی و میدانی تدوین شده است.
۱. زیرساختهای ارتباطی ضعیف
پوشش اینترنت: طبق گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (۱۴۰۳)، تنها ۴۲ درصد مناطق روستایی به اینترنت پرسرعت (۴G یا بالاتر) دسترسی دارند. در استانهایی مانند سیستان و بلوچستان، این رقم به زیر ۲۰ درصد میرسد.
قطعی مکرر: دانشآموزان روستایی اغلب از اینترنت همراه با آنتندهی ضعیف استفاده میکنند؛ گزارشهای میدانی نشان میدهد که ۶۵ درصد دانشآموزان روستایی حداقل هفتهای یکبار با قطعی بیش از ۲ ساعت مواجهاند.
هزینه داده: تعرفههای اینترنت روستایی تا ۳۰ درصد گرانتر از شهرهاست (به دلیل عدم یارانه کافی)، که خانوادههای کمدرآمد را تحت فشار قرار میدهد.
۲. کمبود تجهیزات دیجیتال
دسترسی به دستگاه: تحقیقات دانشگاه تهران (۱۴۰۲) نشان میدهد ۵۸ درصد دانشآموزان روستایی فاقد گوشی هوشمند شخصی هستند و باید از گوشی والدین استفاده کنند.
کیفیت پایین: بسیاری از دستگاههای موجود، گوشیهای قدیمی با رم زیر ۲ گیگابایت هستند که اپلیکیشن شاد را بهدرستی اجرا نمیکنند.
توزیع ناعادلانه: طرحهای دولتی توزیع تبلت (مانند ۵۰۰ هزار دستگاه در ۱۴۰۰) عمدتاً به شهرهای کوچک رسید و تنها ۱۲ درصد به روستاها اختصاص یافت.
۳. مشکلات محتوایی و pedagogical
عدم تطابق با محیط روستا: محتوای شاد عمدتاً شهریمحور است؛ مثال: آموزش کشاورزی مدرن بدون در نظر گرفتن ابزارهای محلی.
کیفیت تدریس آنلاین: ۷۰ درصد معلمان روستایی (گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، ۱۴۰۳) فاقد آموزش کافی برای تدریس مجازی هستند و از روشهای تکجهتی (ارسال فایل PDF) استفاده میکنند.
زبان و لهجه: در مناطق دوزبانه (کردستان، بلوچستان، ترکمنصحرا)، محتوای فارسیمحور باعث افت درک مطلب تا ۴۰ درصد میشود.
۴. موانع اجتماعی و فرهنگی
کار کودک و کشاورزی: ۳۲ درصد دانشآموزان روستایی (یونسکو، ۱۴۰۲) در فصل برداشت محصول از کلاس غایباند؛ آموزش مجازی نمیتواند جایگزین حضور فیزیکی در مزرعه شود.
جنسیت: دختران روستایی با محدودیت دسترسی به گوشی (به دلیل اولویت پسران) مواجهاند؛ نرخ ترک تحصیل دختران در دوره متوسطه دوم در روستاها ۲.۵ برابر شهرهاست.
نظارت والدین: ۴۵ درصد والدین روستایی بیسواد یا کمسوادند و نمیتوانند در فرآیند یادگیری آنلاین مشارکت کنند.
۵. چالشهای معلمان روستایی
فاصله جغرافیایی: معلمان اغلب در شهر ساکناند و برای آپلود ویدئو باید به شهر سفر کنند.
حقوق و انگیزه: حقوق معلمان روستایی (با احتساب سختی کار) همچنان ۲۰ درصد کمتر از معلمان شهری است؛ منجر به مهاجرت ۱۵ درصدی معلمان در سال ۱۴۰۳ شده است.
نتیجهگیری
آموزش مجازی در روستاها نه تنها نابرابری آموزشی را تشدید کرده، بلکه به ترک تحصیل حدود ۱.۲ میلیون دانشآموز روستایی (برآورد وزارت آموزش و پرورش، ۱۴۰۳) منجر شده است. حل این چالشها نیازمند سرمایهگذاری هدفمند در زیرساخت (برجهای مخابراتی روستایی)، تولید محتوای بومی، آموزش معلمان و یارانه تجهیزات است. بدون سیاستگذاری روستامحور، شکاف دیجیتال به شکاف توسعهای تبدیل خواهد شد.
اساتید و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خوزستان سایت حاضر را با هدف اشتراک دانش و تجربه در زمینه رشته های مختلف دانشگاه فرهنگیان راه اندازی نمودند. هدف آن است که دانشجویان ورودی هر سال این مرکز با همکاری با اساتید خود در دروس مختلف ، کتب علمی، فایل های تدریس، پروژه های علمی دانشجویی انجام شده، تجارب و خاطرات خود از آموزش دانش آموزان، محتواهای علمی و مفید، معرفی سایت های مورد نیاز حرفه معلمی و.... را با هدف کمک به آموزش و پرورش( سیاست گذارن/ معلمان / مدیران/ معاونین) و دانشگاه فرهنگیان( اساتید/ مدیران/ معاونین و دانشجو معلمان و مهارت آموزان ماده 28) به اشتراک بگذارند.